Nieuwjaar enzo

Iedereen alle goeds gewenst voor 2007, dat het maar een mooi fotojaar zal worden. En voor F4 een heel succesvol examenjaar! Als eerste lichting van de deeltijd van AKV/StJoost zal ik jullie met argusogen volgen.

Even uit de concentratie

Er wordt hard gewerkt, maar gelukkig is er ook even tijd voor een lolletje...



Corrie en Marcel


Frank, Ylona en Ylonka

Foto's Artilabo

Zoals beloofd de eerste foto's van Artilabo en de kunstenaars die ik ontmoet heb. Bijna iedereen wilde wel gefotografeerd worden en ze vonden het allemaal goed dat ik de foto's hier ga publiceren. Ik heb bij Artilabo uiteraard mijn webadres achtergelaten, zodat ze ze daar ook kunnen bekijken.
Tot nu toe heb ik nog niet echt de tijd gevonden om e.e.a. goed te bewerken, maar het geeft in elk geval een aardig idee waar ik mee bezig ben.

Artilabo

Foto's van Artilabo ontbreken hier nog even, want ik moet toestemming vragen aan iedereen om de beelden te publiceren. Tegen mijn gewoonte in heb ik nog geen foto's gemaakt van de buitenkant van dit pand, of interieurfoto's. Ik was nl. nogal vertraagd en maar net op tijd voor mijn afspraak, zodat ik meteen naar binnen ben gegaan en daar kennismaakte met en een rondleiding kreeg van Arno. Vervolgens ben ik langs alle schilderende, tekenende (en ook beeldhouwende) mensen gegaan, om te proberen een praatje te maken (wat soms moeilijk was van mijn kant en soms ook van hun kant bezien)en te vragen of ze geen bezwaren hadden om gefotografeerd te worden. Gelukkig had niemand bezwaren en sommigen gingen er eens goed voor zitten of staan. Gaandeweg kwam ik erachter dat deze kunstenaars allemaal fijne modellen waren, voor zo'n onzekere mensenfotograaf als ik ben. Het licht was minder prettig, veel menglicht van spaarlampen en halogeenlampen en weinig daglicht, op deze donkere regenachtige dag. Ik wilde liever niet flitsen, gezien de onrustige sfeer die ik daarmee zou scheppen en probeerde zoveel mogelijk met 400 ISO te werken, maar ik ontkwam er niet aan om naar 800 te gaan. Hier was volgens Bas ook helemaal geen bezwaar tegen, ook 1600 ISO was nog een goede optie, zo hoorde ik zaterdag. Hoewel ik in voorkomende gevallen mijn camera wel eens op zo'n hoog ISO getal zet, maakte ik om een of andere reden geen gewoonte daarvan. Toch een beetje bang voor ruis.

Toch weer Breda

Zoals vorige week gezegd opperde Bas een idee, dat me ook wel wat leek. Hij had connecties met iemand van atelier Artilabo in Breda en zo nam ik na het voorwerk van Bas contact op met Arno van Artilabo. Arno is één van de begeleiders van de verstandelijk gehandicapte kunstenaars van Artilabo en hij was in principe wel genegen om me toe te laten. Na enige druk van mijn kant lukte het me vervolgens om een afspraak te maken op vrijdag 8 december. Ik zou natuurlijk nog wel toestemming nodig hebben van de cliënten, maar Arno zou e.e.a. van te voren met hen bespreken.
Zo kwam het dat ik wederom naar Breda spoorde, om na een herfstige wandeling door park Valkenberg het fraaie pand aan de Catharinastraat te betreden.

Nieuw plan

Op naar het volgende project. Getriggerd door een berichtje in een van de gratis huis aan huis kranten, waarin stond dat mensen met een verstandelijke handicap veel plezier hadden bij het inpakken van kerstpakketten, bedacht ik me dat dit ook een goed onderwerp zou zijn voor een documentaire serie. Het ging hier om mensen van de kadowinkel Gemivaria, mij wel bekend. In de binnenstad van Dordrecht is verder een project gerealiseerd waarbij verstandelijk gehandicapten en senioren samen in een prachtig monumentaal pand wonen, Schefferstaete genaamd. Mensen met een beperking werken er o.a. in een lunchroom. Hier zou vast een mooi verhaal van te maken zijn, maar ja, ook nu spelen privacy overwegingen en toestemming natuurlijk weer een grote rol.

Bij het voorleggen van mijn plan aan Bas, opperde die een ander idee.
Wordt vervolgd...

Jammer, maar helaas

Vorige week vrijdag hoorde ik aan het eind van de middag dat het hoofd van de dialyseafdeling geen goedkeuring gaf, omdat ze mijn verzoek te belastend vond voor zowel personeel als patiënten. Althans, zo werd het verwoord door iemand van de afdeling communicatie. Ik vind het jammer dat ik het hoofd niet zelf gesproken heb, want dan had ik misschien beter kunnen uitleggen dat ik echt niet in de weg zou gaan lopen en dat de patiënten ook geen last van me zouden hebben, tenzij ze het geen bezwaar zouden vinden om geportretteerd te worden. Een goede leer voor de volgende keer! Op het forum van de NVN stond nu een reactie van iemand die mijn verhaal maar vreemd te begrijpen vond. Zelf had hij een paar jaar geleden een keer opgebeld om foto's te maken voor een jaarverslag, waarop hij na tien minuten teruggebeld werd en meteen kon komen. Tja, leuk om te horen, maar dat was natuurlijk wel een eenmalig iets en je bent bovendien afhankelijk van de leidinggevenden van zo'n afdeling. Goed, ik zet mijn project in de ijskast en hoop er nog eens op terug te kunnen komen.

Tussendoortje

Communicatie

Nog steeds geen groen licht gekregen voor mijn project, ik vraag me af of ik dit wel moet doorzetten. Het is inmiddels al twee weken geleden dat ik e.e.a. bij de afdeling communicatie heb neergelegd. Omdat ik vorige week nog steeds niets had gehoord heb ik maandag zelf weer contact opgenomen en vernam toen dat mijn verzoek was doorgespeeld naar het secretariaat communicatie en voorlichting, terwijl ik dacht dat het al bij de afdeling Nierdialyse lag. Na een vergeefse telefonische poging naar het secretariaat kreeg ik dinsdag een mailtje met het verzoek om meer informatie en heb ik e.e.a. opnieuw uitgelegd. Woensdag heb ik wederom telefonisch contact gezocht en te horen gekregen dat de afdeling Nierdialyse intern overleg moest voeren hierover en dat ook de patiënten dan nog ingelicht moesten worden, zodat het deze week zeker niet meer ging lukken. In eerste instantie kreeg ik het telefoonnummer van het hoofd van de afdeling, maar even later kreeg ik een telefoontje waarin gevraagd werd om niet met haar te bellen, omdat zij zelf eerst met de afdeling communicatie overleg wilde voeren. Ik moest maar even afwachten...

Gisteren dus de hele dag op het verlossende telefoontje gewacht, zodat ik in ieder geval weet of ik hiermee kan doorgaan of niet. Inmiddels heb ik ook een aantal oproepjes op het forum van de Nederlandse Vereniging Nierpatiënten en de Nierpatiëntenvereniging Rijnmond gezet, omdat ik de kant van de thuisdialyse eveneens zou willen belichten. Helaas heb ik ook hier nog geen enkele reactie op gehad.

Verborgen verhalen

Vandaag kreeg ik tot mijn verrassing een foto van "onze" Karin in de mailbox, via Kunst van de dag van galeries.nl Met nog een lovend stukje van Roos Stamet-Geurts erbij. Toevallig hebben we afgelopen zaterdag net een heleboel foto's van Karin mogen bewonderen d.m.v. voorbeelden van verschillende portfolio's die ze voor ons had meegebracht en daar zat deze ook bij. Leuk!
Karin hangt overigens in de Melkweg samen met Kors van Bennekom, Henk Braam, Wilma van de Hel, Wil van Iersel, Leo van der Kleij, Jutka Rona en Rolf Versteegh, op de expositie Verborgen Verhalen, vergeten bladzijden van onze geschiedenis. Van 29/11 t/m 17/12.

Verstilling

Geert Goiris, 12 minutes silence, Brussels, 2004. Tirage lambda. 100 x 130 cm.

Zaterdag met Karin mijn idee besproken en verteld dat ik dit keer graag in het ziekenhuis de mensen zou willen fotograferen, ondanks mijn nog steeds bestaande schroom hiervoor. Iets wat ik nader zou willen uitwerken is het fotograferen met langere sluitertijden. Dit past m.i. goed bij dit onderwerp, aangezien deze nierpatiënten steeds een lange tijd stilzittend of -liggend door moeten brengen en er waarschijnlijk toch ook steeds beweging om hen heen is. Ik speel al langer met die sluitertijden en heb recent nog een mooi voorbeeld van vervreemding gezien bij Geert Goiris, op het symposium Spectacular City in het NAI

Ik hoop dat dit project doorgaat, want ik heb nog niets van de afdeling communicatie gehoord...

Weer een ziekenhuis, maar dan anders

De hele week wervelen er ideeën door mijn hoofd, surf ik me suf op internet en informeer hier en daar naar mogelijkheden, tot ik toch echt de knoop door moet hakken en mijn keuze valt op een qua tijd en bereik haalbaar project: de gang van zaken op de afdeling Nierdialyse van een Dordts ziekenhuis. Ik bel met de afdeling communicatie van het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Dordrecht om te horen of e.e.a.in principe mogelijk is. Fennegien W. vertelt me dat dat mede afhankelijk is van de goodwill van de afdeling en dat het wel helpt dat ik een afdeling gekozen heb in plaats van een vaag verhaal over het hele ziekenhuis. Het wachten is nu dus op toestemming van het afdelingshoofd. Fennegien zal me zo spoedig mogelijk laten weten of ik en mijn camera daar welkom zijn. Net als bij mijn project over de Klokkenberg willen ze wel graag over de beelden kunnen beschikken. Ik heb goede hoop dat de aanvraag gaat lukken, anders moet ik overgaan naar plan B.

Start periode 2

We hebben opdracht gekregen om zelf een project te initiëren met een documentair vertrekpunt en dit te plaatsten in de context van de hedendaagse fotografie. Er wordt gevraagd een serie beelden te maken voor Vrij Nederland, Volkskrant Magazine of Nieuwe Revu en de keuze te verantwoorden op basis van analyse van de drie tijdschriften.
Dit betekent dat ik in eerste instantie moet uitgaan van mezelf, door een project te kiezen dat bij me past en dan pas moet gaan bedenken aan wie ik dit project kan aanbieden.
In de praktijk werkt dit niet helemaal zo, is mijn bevinding. Onwillekeurig betrek ik toch steeds de bladen erbij.

Bed

Bedtijd

Presenteren blijkt toch elke keer weer een struikelblok. Er waren zaterdag veel klasgenoten met een hoog cijfer, maar dat was voor mij niet weggelegd. Een teleurstellend krappe voldoende, daar moest ik het mee doen. Na een lange dag van spanning kregen we om een uur of vijf wel onze punten te horen, maar op grond waarvan deze zijn gegeven weten we nog niet. Daarop moeten we helaas nog even wachten tot volgende week zaterdag.

Om deze dag niet zoals anders in ledigheid door te brengen, waarop we onszelf overigens na de laatste intensieve weken wel een beetje verheugd hadden, was het volgende bedacht: we werden geacht een zelf-evaluatieformulier in te vullen – niets zo vervelend als dat – en daarna aan de slag te gaan met het beoordelen van twee klasgenoten en één medestudent uit een andere klas. Veel gesteun, geklaag en geworstel hierna, maar het zal beslist wel goed voor ons zijn om onszelf door de mangel te halen.

Lisa stelde voor om met de hele groep alle klasgenoten te beoordelen, maar uiteindelijk bleken alleen Sander, Lisa en ik serieus daarmee aan de gang te gaan. Gaandeweg sloten een paar anderen zich bij ons aan en constateerden we dat we het toch wel heel leerzaam vonden om elkaar onder de loup te nemen. Zodoende weet ik nu ook dat medestudenten mijn presentatie als erg rommelig zagen en de foto’s veel te klein en te verstopt, maar…als troost kreeg ik ook te horen dat ze mijn foto’s wel heel mooi vonden en een veel groter formaat waardig. Kijk, daar kan ik dan weer even op teren! Maar ik kan dus wel inschatten dat mijn presentatie ook voor de docenten een bottleneck vormt.

Laatste hand

Na de eerste drie dagen van de week als schoolmediathecaris te hebben doorgebracht, kon ik donderdag eindelijk helemaal aan de slag met de fotografie.

De voor de presentatie geselecteerde foto’s heb ik klein afgedrukt, omdat ik de beschouwer wil laten zoeken naar wat er op de foto staat, zoals ik zelf gezocht heb naar mijn herinneringen. Het zijn 2 foto’s op één 10x15 formaat geworden. .Het lijkt me een reeks toe, die eindeloos door kan gaan, gesymboliseerd door de uitwaaierende poster, waarbij het lijkt of beelden uit het verleden aan het loskomen zijn.
Ik ben zelf aan het printen geslagen op mijn Canon Pixma ip5200 en heb afdrukken gemaakt op Canon Photo Paper Pro Super High Gloss. Ook heb ik Photo Paper Plus Semi-gloss geprobeerd, maar ik vond de Pro er in dit geval beter uitkomen. Na gisteren de hele dag aan het printen te zijn geweest, liggen er nu 3 keer 8 foto’s in verschillende formaten, zodat ook Huub, de techniekman, duidelijk kan zien wat ik gedaan heb. Ik heb drie verschillende camera’s gebruikt, deze periode.

Ik wil mijn oude fotootjes erbij hangen, maar liever niet de originelen. Ik heb ze ingescand en opnieuw afgedrukt, zonder ze te verfraaien dus met de beschadigingen, als metafoor voor de littekens van mijn longen en ziel. Met deze foto’s is het immers allemaal begonnen, dus ze horen er voor mij helemaal bij. De poster die ik heb gebruikt in de kapel, eveneens lichtelijk gehavend, hang ik ook op. Deze is samengesteld uit gewone, aan elkaar geplakte A4’tjes papier, omdat ik hem alleen wilde gebruiken om aan te duiden dat de afbeelding van mijn communie zo lang geleden, zich nu op dezelfde plek bevindt.

Morgen is de dag des oordeels aangebroken. Ben ik er klaar voor? Kun je daar ooit helemaal klaar voor zijn? Selecteren is een moeizaam proces, je denkt het voor elkaar te hebben, maar je blijft twijfelen. Deze keer had ik het gevoel dat het wel iets beter ging dan de vorige keren. Na zaterdag dan. Tijdens de bespreking bleek dat ik toch voor te veel foto’s had gekozen. De vrijdag ervoor had ik nog nieuw werk gemaakt en dat wilde ik ook graag erbij betrekken. Uiteindelijk bleken het zo’n 20 à 25 foto’s te zijn en dat wilde ik terug zien te brengen naar 15 à 20. Teveel, vond Sander. Ik moest naar de kern van de zaak zien te komen, de essentie van mijn zoektocht laten zien in misschien 8, of 3 beelden, of zelfs maar één beeld.

Zodoende ben ik na thuiskomst zaterdagavond meteen weer aan het stoeien gegaan. Hm, 3 of minder foto’s vind ik echt te weinig, eerst nog maar eens een nachtje erover slapen. Zondag dacht ik dat ik het aardig te pakken had en heb ik gedurende de dag steeds meer uitgegooid, tot ik er 12 over had. Daarna weer eens gekeken wat ik bij elkaar kon leggen en wat niet. “Kill your darlings” zoals dat heet in de literatuur, want voor het beeldrijm was het toch echt noodzakelijk om enkele lievelingetjes van het menu te schrappen. Dit gaf meteen lucht om tot de essentie te komen en zo hield ik 8 foto’s over. Mijn gevoel en opkomende emoties speelde bij deze selectie een duidelijke rol. Natuurlijk heb ik afgelopen week vaak zitten twijfelen of het zo wel goed en genoeg was, zo zit ik nu eenmaal in elkaar, maar bij het opnieuw bekijken en herschikken van mijn foto’s kwam er toch een soort rust over me van, dit is het.

Ik heb weinig tot geen echte herinneringen, maar flarden van door mijn ouders vertelde verhalen warrelen door me heen. Ik stel me dan ook een meisje voor dat gedurende de jaren dat ze daar op bed lag verlangend naar buiten keek naar de bomen in de verte en bezie de nu volgroeide bomen door elk raam waar ik door kijk van buiten naar binnen en van binnen naar buiten.

Fotograferen is herinneren, vast houden wat je dreigt te vergeten. Dat is denk ik éen van de redenen waarom ik ook zo graag fotografeer. De herinnering geeft voedsel aan het heden, zo las ik in een prachtig boek, met foto’s citaten en tekstfragmenten, van Carine Cuypers, getiteld: De magie van Rome en het sublieme gemis. Fotografie is hartstochtelijke ontkenning van de tijd. In een foto gaat het verleden wat minder voorbij: het stolt. Foto’s vormen een houvast, de sfeer komt terug bij het zien van foto’s.

Geheimen van de ziel

Kunst is als een microscoop waarmee de kunstenaar de geheimen van zijn ziel ontdekt om deze bevindingen aan anderen te tonen.
Leo Tolstoj

Afvalrace #1

Ik heb al bomen en ik denk dat dit beeld niets toevoegt, al vind ik het zelf wel veel sfeer hebben en qua foto beter dan die andere. Maar ik kan hem moeilijk inpassen, dus valt ie af.

Beroepspraktijk en andere perikelen

Er is zoveel waarover ik nog niet geschreven heb, het Symposium Spectacular City bijvoorbeeld en de gelijknamige tentoonstelling in het NAI ,waar ik in september al geweest ben.

Ik lijk voortdurend achter dingen aan te lopen. Voel constant die tijdsdruk, zeker als het om de beroepspraktijk gaat waar we van de week een mailtje van Karin over kregen. Natuurlijk, ik weet dat ik erachteraan moet, heb ook al wat contacten proberen te leggen, maar die zijn tot nu toe op niets uitgelopen. De beeldredactie van de Volkskrant kan geen stagiares gebruiken hoorde ik van Theo van Oudenaerd, met MeRy (Melanie Rijkers)heb ik een gesprek gehad, maar zoals zij zelf zei, ze werkt te onregelmatig om iets af te kunnen spreken. Marrie Bot heb ik twee weken geleden gemaild, maar van haar heb ik nog geen antwoord gekregen. Ik vraag me ook steeds af of ik het wel ga redden, met deze belasting er nog bij. Ik heb één volle vrije dag, naast de zondag en moet op deze dagen ook aan mijn opdrachten werken. Ik kan ook niet alles in de zondag proppen, want dan zijn er ook nog de sociale verplichtingen (niet alleen maar verplichtingen hoor, dan doe ik mensen tekort).

Het was goed om afgelopen week een paar vrije dagen te hebben genomen, even wat afstand nemen van de rompslomp om me heen. We zijn met zijn tweetjes een aantal dagen naar het hoge noorden geweest, naar Groningen, Friesland en (want daar stonden we op een camping) Drente. Ik wilde nog steeds een keer naar het Noorderlicht en op deze manier konden we ook nog naar het Groninger Museum, waar manlief en ik nog nooit geweest waren. Toch een beetje werk dus, vooral voor de voeten, maar we hebben er beide van genoten. Erg veel foto’s gezien, niet gedacht dat ik nog een keer verzadigd zou raken, maar dat gebeurde toch wel dit keer. In elk geval op de dag dat we in Leeuwarden waren geweest. Boeiende fotografie, vooral die van de Aziatische fotografen in dit geval, omdat zij ons een kijkje in eigen keuken tonen.

En laat ik nou toevallig nog een foto in groot formaat van Ellen Kooi tegenkomen, de ijsdame, terwijl zij net op de mailinglist van de webgrrls een beschrijving heeft gegeven van haar werkwijze. Een bijzondere verrassing!

Het satellietprogramma kwam er helaas niet meer van. In Groningen een tweetal tentoonstellingen (multimedia en foto's) van de Brailiaanse kunstenaar Miquel Rio Branco gezien. Indrukwekkend en fascinerend.

In het magazine van het Groninger Museum lees ik de volgende regels: “Hij reed langs donkere aardappelvelden met afvalresten, klei en modder. Het was mistig. Het landschap straalde iets archaïsch uit, iets van alle tijden. Hij was meteen geïnspireerd. Als hij in Nederland woonde, zou hij daarmee aan de gang gaan: het klimaat en de grond. De horizon uitgraven, zoals hij ergens schrijft.”

Scriptiebank

Vanuit mijn huidig vakgebied kreeg ik een tijdje terug een uitnodiging voor de Online Conferentie Nederland waar ik overigens helaas niet naar toe ga, want het valt niet altijd mee om mijn baan in de bibliotheekwereld te combineren met een intensieve studie fotografie. De eerlijkheid gebiedt me ook om te zeggen dat mijn aandacht tegenwoordig buiten de reguliere werkdagen om, een stuk minder op bibliotheekzaken gericht is.
Waarom ik er hier dan over begin? Tijdens de OCN 2006 wordt op 8 november de HBO Kennisbank gelanceerd, oftewel een digitale "schatkamer", zoals het in het blad Informatie Professional werd genoemd, met scripties van studenten. Volgens projectleider Desirée van den Bergh kan deze kennisbank voor studenten een belangrijke meerwaarde bieden door de koppeling van een scriptie met het portfolio, cv en dergelijke.
Een interssante ontwikkeling, lijkt me.

Terug in de Dom

Vrijdag wilde ik weer aan 't werk met mijn communiefoto in de Dom. Ik hoorde van de huismeester dat daar 's middags een bijeenkomst van Vitalis was, dus ik moest snel zijn. Lodewijk was tafels en stoelen aan het sjouwen, maar was zo vriendelijk om mij binnen te laten en gewoon mijn gang te laten gaan. Er brandde nu wat lampen en dat gaf wel een ander effect in de kapel. Gelukkig vond Lodewijk het geen punt om even in het donker te werken en mocht het licht uit. Ik heb verschillende dingen geprobeerd met de poster, maar bovenstaande foto vond ik wel "geestig" en passend bij mijn speurtocht naar het verleden. Het viel overigens niet mee om de poster stil te houden, met de langere belichtingstijden en er was bovendien een tochtstroom. Op een gegeven moment hing ik de rol waarop ik hem geplakt had maar op de verwarming, tijdens het belichten, wat dit vervreemdende effect geeft.

Uitwerking van de opdracht (3)

Wat blijk ik te fotograferen en waarom?

Het wat is minder moeilijk dan het waarom. Omdat het niet anders kon ben ik begonnen met het fotograferen van de buitenkant van het gebouw. Daar werd ik echter niet bijzonder door geïnspireerd, hoewel ik erg nieuwsgierig was en blij dat ik zo dichtbij mocht komen. Ik heb er best veel foto’s van gemaakt, met in mijn achterhoofd ook de gedachte dat er wel eens vraag naar zou kunnen zijn. Ik was me ook voortdurend aan het afvragen waar ik nou precies gelegen had en wat ik had gezien als ik naar buiten keek. Mijn aandacht werd sterk getrokken naar de binnenkant van dit complex en dat laat ik ook zien d.m.v. mijn door de ramen gefotografeerde beelden, die een dubbele en soms driedubbele gelaagdheid bezitten. De parkachtige omgeving van dit voormalig sanatorium en medisch centrum speelt daarin ook een grote rol.

Eenmaal binnen blijk ik meer dan ooit gefascineerd door het licht, dat zich een weg baant door de vele ramen en een geheel eigen wereld lijkt te scheppen. Ik fotografeer de verlaten kamers en zaaltjes en probeer die wereld (op een poëtische manier) vast te leggen, zoals nu zal het immers nooit meer zijn. Tegelijkertijd ben ik op zoek naar mezelf en probeer ik iets van een verloren verleden terug te halen. Waar heb ik gelegen, hoe zou dat geweest zijn? Er staat me iets bij van enorme deuren. Voor dit project blijk ik ook heel wat door ramen te hebben gefotografeerd, van buiten naar binnen en van binnen naar buiten. Natuurlijk is er intern heel wat veranderd in die bijna vijftig (!)jaar dat ik er al weg ben. Ik krijg mijn geheugen ook niet plotseling terug, zoals ik misschien stiekem heb gehoopt.

Misschien is het nationaal familiearchief dat dit najaar van start zal gaan, wel iets voor mij. Maar nee, dan lijkt Het geheugen van Nederland me wat gedegener en professioneler, opgezet door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en gecoördineerd door de KB.

Dom en donker

Inmiddels ben ik een aantal weken en nogal wat foto’s verder. Ik merk dat het steeds opnieuw naar dat gebouw terugkeren me niet verveelt. Integendeel,ik kan er wel blijven fotograferen. Na een week van bezinning en selectie heb ik besloten om nu (13/10) een keer tegen het vallen van de avond daar te zijn. Beetje pech, want Lodewijk, de huismeester, blijkt net een weekje vakantie te hebben genomen en met hem had ik in principe afgesproken om dit een keer te mogen doen. In eerste instantie ben ik dan ook even van de kaart, omdat zijn mobieltje op de voice-mail een andere naam aangeeft. Denk nog even dat ik een verkeerd nummer gebeld heb, maar nee. Dan de directeur maar even geprobeerd, maar die blijkt ook afwezig. Uiteindelijk neem ik contact op met Storm, de beveiligingsfirma.Ik weet niet waar die te vinden is, maar doe op goed geluk via het telefoonboek een poging en jawel, ik krijg de bewuste zaak aan de lijn. Zo hoor ik dus dat er een vervanger is voor Lodewijk en dat ik hem via dat mobieltje gewoon bereiken kan. Een beetje omslachtig allemaal, maar ik krijg na mijn uitleg gelukkig toestemming om te komen.

Eerst begin ik mijn idee m.b.t. de oude communiefoto uit te werken. In de aardedonkere Dom zoek ik eenzelfde raam op als waarvoor ik zesenveertig jaar geleden, samen met mijn broertje, geposeerd heb. De verwarming lijkt welhaast dezelfde als in die tijd. Ik zet mijn statief op, plak de foto met afplakband op de muur en maak verschillende foto’s, waarbij ik met een zaklampje de boel al experimenterend een beetje verlicht. Eigenlijk wil ik de foto het liefst ophangen, maar daar zie ik geen mogelijkheid toe. Hoewel ik het oude fotootje wat vergroot heb, is het nog altijd een klein beeld en raakt wat verloren in de ruimte (zie vorige post). Thuis maar eens kijken hoe dit uitpakt en wat ik anders kan doen.

Het is weer een prachtige herfstdag en even kijk ik verlangend om me heen, maar ik heb meer werk binnen te doen. Met de sleutelbos laat ik mezelf in het hoofdgebouw en daar kom ik de vervangende huismeester tegen, die mijn mobiele nummer vraagt zodat de beveiliging me kan bereiken. Het is inmiddels bijna vijf uur. Ik scharrel rond in de diverse kamers en gangen, tref een achtergelaten kindermutsje aan in het late licht van de zon. Na nog wat verder rondgedwaald te hebben kom ik zelfs een paar kamers met bedden tegen en blijf even mijmeren over de vele kinderen die hier gelegen maar ook rondgelopen hebben. Ik hoor zelfs stemmen in de verte, maar dat zal ik me toch verbeelden? Wie zwerft hier nog meer door dit gebouw?


Het begint al aardig te donkeren en ik voel me niet echt op mijn gemak. Toch wil ik nog even naar boven. Gelukkig brandt hier en daar een enkele lamp, want mijn zaklampje geeft niet bijster veel licht. Ik merk nu wel de beperking van mijn compactcamera, die ik niet handmatig kan scherpstellen. Net als ik mijn analoge Minolta op het statief wil schroeven, gaat mijn mobieltje. De huismeester. Ze zijn al een uur naar me op zoek! Dat waren dus de stemmen in de verte, gaat er door me heen. Oh jee, ik blijk een verkeerd nummer te hebben gegeven. Via mijn echtelief hebben ze me uiteindelijk op kunnen sporen. Ik voel me beschaamd, dat krijg je dus als je eigenlijk niet aan de mobiel wil en alles door een ander laat regelen. Ik gebruik dat ding eigenlijk alleen om naar huis te bellen als de trein weer eens vertraging heeft. Toch maar eens wat aan doen. Weer beneden verontschuldig ik me in alle toonaarden als ik drie mannen op me af zie lopen. Heb je geen foto van ze gemaakt, vraagt Sander later. Nou nee, daar dacht ik op dat moment dus echt niet aan. Jammer!

Spot-on

Op deze plek zou de foto aan de muur best wel eens kunnen zijn geschoten, zelfs de verwarming lijkt niet veranderd. Dat is echter niet helemaal te zien op bijgaande foto's. Op de bovenste kun je aan de opgeplakte foto niet goed zien wat erop staat, op de onderste wel, maar daar mis je de context, vandaar dat ik zo mogelijk morgen nog een tweede poging ga wagen, met een groter formaat foto en een andere opstelling.

Uitwerking van de opdracht (2)

Stel jezelf een vraag.

Daar gaan we dan. Wat wil ik toch met de Klokkenberg? Waar gaat het me nu om? Wil ik laten zien hoe het gebouw er tegenwoordig uitziet, hoe die verlaten ruimtes erbij liggen, hoe het licht over de vloer speelt en zachtjes de muren streelt? Wil ik foto’s à la Wijnanda de Roo (ja graag)? Of wil ik mijn emoties proberen vorm te geven en de zoektocht naar mijn kindzijn hier in dit sanatorium verbeelden? Kortom, ik moet weer kiezen…
Na lang denken, dubben en nog eens dubben maak ik mijn keuze: ik laat de verlaten lege ruimtes even voor wat ze zijn en probeer een verhaal te maken van mijn vergeten herinneringen, aan de hand van wat ik heb aangetroffen bij mijn bezoeken aan de Klokkenberg. Ook hier zal het licht ongetwijfeld een grote rol spelen.

Het volgende deel van de opdracht is dan: positioneer jezelf in de rol van een (mogelijke) opdrachtgever, definieer een communicatief doel.

Stel dat de directeur zijn Klokkenberg wil promoten, ik denk niet dat hij dan zit te wachten op mijn verbeeldingen. Aan de andere kant: dit wordt een verpleeghuis en mensen die hier terechtkomen houden zich ook vaak bezig met (jeugd)herinneringen. Ik heb echter een keer gelezen – toen ik onderzoek deed naar Marrie Bot - dat deze mensen geen gelaagdheid meer aankunnen, beelden moeten voor hen duidelijk zijn en dat zijn deze niet echt. Ze zouden denk ik wel geschikt zijn voor de personeelsruimten, om de band aan te halen tussen wat geweest is en wat er komen gaat. Of misschien zou ik er een boekje van moeten maken. Gezien de belangstelling van oud personeelsleden voor de film die er van de Klokkenberg gemaakt is, zou dat ook weleens een optie kunnen zijn. Er rest me niet veel tijd meer tot de beoordeling, dus de vraag is of dat wel gaat lukken.

Reflectie

Het moment is aangebroken om eens te reflecteren op de tijdens mijn bezoeken aan de Klokkenberg gemaakte foto’s. Vrijdag had ik al besloten om deze week niet te gaan fotograferen, omdat ik al zo veel beelden heb “verzameld” dat het raadzaam is om deze eerst eens wat beter te bekijken en te selecteren. Daar kwam ook nog een ander, praktisch aspect, bij om de hoek kijken, want tal van huishoudelijke beslommeringen blijven al een tijdje liggen. Manlief doet veel maar heeft het razend druk op zijn werk, zodat hij ook op deze vrije zondag naar kantoor is vertrokken. Vanwege het glutenvrije dieet van zoon en mij dient er het nodige aan brood en ander lekkers gebakken te worden, een tijdrovend aspect dus m.b.t. de maaltijden in ons gezin.

Anyway, gisteren kwam ook tijdens de bespreking met Bas aan de orde dat er een grote beeldenvloed was, maar weinig tot geen selectie. Welke richting ga ik nu uit? Kies ik voor de leegte van de in ongebruik geraakte ruimtes of laat ik mijn herinneringen onderwerp zijn van mijn opdracht? Wat opviel nu was mijn voorliefde voor lichtval (dat zei Sander vorige week ook al) en dat ik toch ook wel registreerde bij sommige opnamen. Dat klopt denk ik wel, ik ben namelijk erg hebberig te werk gegaan die keren dat ik binnen ben geweest, in mijn haast om maar zoveel mogelijk te zien en vast te leggen.

De eerste keer had ik maar twee uurtjes de tijd en was het al een hele ervaring om in dat gebouw te mogen rondlopen. Waar moest ik beginnen, het was er zo groot. Ik wilde liefst alle deuren binnengaan om te zien wat zich daarachter bevond, bang om wat te missen. Ook hoopte ik dat, als ik eenmaal binnen was, zich misschien toch wat meer van vroeger aan mij zou openbaren. Waarschijnlijk heb ik me daar dan niet genoeg rust voor gegund, of zou ik er alsnog voor onder hypnose moeten, want de hele periode bleef een blinde vlek. Dat is trouwens eveneens het geval met de jaren daarvoor, want ook daar kan ik me niets van herinneren, dus er is kennelijk toch meer aan de hand. Het gekke is dat ik me dat altijd wel heb gerealiseerd, maar dat ik er de laatste jaren steeds geobsedeerder door ben geworden.



De tweede keer dat ik de gelegenheid had om het gebouw van binnen te fotograferen had ik heel wat meer tijd, maar was ik zo mogelijk nog hebberiger. Eerst wilde ik opnamen overmaken die de vorige keer eigenlijk niet helemaal naar mijn zin waren, zoals de wespen op de vensterbank.
Ik had een sleutel gekregen en kon nu ook deuren openen die voorheen gesloten bleven, waaronder die van de stilteruimte (gebedsruimte), die Lodewijk, de huismeester, me liet zien. Ik kon nu ook iets langer naar de tweede verdieping, waar de voormalige operatiekamers en de röntgenafdeling zich bevonden.
Omdat mijn Minolta 7D inmiddels opgestuurd is naar de reparatieafdeling van Sony in Badhoevedorp, moest ik me “behelpen” met de HP850, een op zich wel fijne compactcamera, en de Minolta 9000, de analoge camera die ik van mijn vader heb geleend. Net als de vorige keer heb ik goed gebruik gemaakt van mijn statief. Niet eerder heb ik daar zoveel mee gewerkt als deze periode. Ik heb er eigenlijk een hekel aan, omdat het me beperkt in mijn bewegingen tijdens het fotograferen, maar ook omdat het een extra gesjouw is gedurende mijn reis met bus, trein en bus of taxi naar de Galderseweg. Taxi? Omdat de bus niet zo frequent rijdt, heb ik al een paar keer een taxi moeten nemen om op het terrein van de Klokkenberg te geraken. Gelukkig rijdt er in Breda een Treintaxi.

Het was een prachtige nazomerdag, zodat er een mooie lichtval was in het gebouw, waar ik dankbaar gebruik van heb gemaakt. Op het eind van de middag nam ik even een kijkje in de kapel, maar daar was alles leeggehaald en heel donker vanwege luxaflex voor de meeste ramen. Door één van de onbedekte en smoezelige raampjes had ik uitzicht op een sprookjesachtig tafereel.

Na een uurtje of zes daar te hebben doorgebracht, werd het tijd om naar huis te gaan, sleutels ingeleverd
en de taxi besteld, die een uur later kwam. Mijn voeten even rust gegund en een praatje gemaakt met een van de bewakers van het terrein, die met zijn hond de ronde deed.

Cultuurhistorische Waardenkaart

Op de site geodan lees ik dat de provincie Noord-Brabant op een gegeven moment vond dat er meer aandacht moest komen voor het behoud, inpassing, gebruik en beheer van cultuurhistorisch waardevolle ruimtelijke elementen en patronen. Van landschappen, infrastructuren en dorpsgezichten tot verdedigingslinies. Een belangrijk hulpmiddel daarvoor is de Cultuurhistorische Waardenkaart, die van geheel Noord-Brabant is gemaakt.

Wat is een Cultuurhistorische Waardenkaart nu eigenlijk?
De cultuurhistorische waardenkaart probeert antwoord te geven op vragen m.b.t. cultureel erfgoed, zoals waar bepaald cultureel erfgoed nu eigenlijk uit bestaat, waar het ligt, of alles even waardevol is en hoe je er mee omgaat.

Over de Klokkenberg tref ik het volgende aan:

RB-HS-24#Gemeente: Breda#onderdeel: terrein met gezondheidszorgfunctie, De Klokkenberg#cat.1#karakteristiek: grootschalig en symmetrisch aan de westelijke rand van het beekdal van de Mark opgezet voormalig sanatorium voor T.B.C.-patiënten De Klokkenberg. Gebouwd in 1948-1953 naar ontwerp van C.H. de Bever en C.M. van Moorsel. Hoofdgebouw met flankerende, van scherpe spitsen voorziene torens, met aan weerszijden langerekte drielaags vleugels, bestaande uit dubbele paviljoens met aan de zuidoostelijke zijde reeksen serres (‘open-lucht bedhallen’ en ‘ligstoelhallen’) voor de zieken. Achter het hoofdgebouw een dubbele ommuurde hof met achterliggende voormalige kruiskapel met massale vieringstoren. Ten weerszijden van de tweede hof de voormalige zusterhuizen, één voor de religieuzen en één voor de lekenzusters. Hier waren tevens de centrale keuken, magazijnen en economische diensten. Aan de noordoostelijke zijde, op enige afstand van het sanatorium, een vrijstaand ketelhuis met forse schoorsteen. Aan deze zijde van het complex enkele oude meanders van de Mark, met relicten van broekbosjes en moeras. Aan de zuidelijke zijde uitgestrekte open weidegronden, behorende bij de boerderij Schoondonk (a1, a3, b3, e1).

Bij mijn onderzoek naar de architecten C.H. de Bever en C.M. van Moorsel kwam ik erachter dat zij de stijl volgden van prof. Granpré Molière, representant van de Delftse School, welke een voorliefde had voor gesloten bakstenen muren die de ruimte begrensden.
Belangrijke thema's in de architectuur van Molière zijn de entree, de hof, de gemetselde muur en de afgewende beweging, samen te vatten in zijn centrale thema van openheid en geslotenheid in architectuur; "beslotenheid in openheid" (Het huis in de 20e eeuw, p30. Be- of geslotenheid is hierin geen 'dicht zijn'. Molière ligt dit toe door het voorbeeld van het 'oog' te geven dat "een volkomen gesloten bol is en toch meer open dan welk ding dan ook. De hele wereld keert er in terug." (Het huis in de 20e eeuw, p.30-31.

Hoe mooi om nu verwoord te zien wat me was opgevallen.
Ook is het heel bijzonder om te horen dat de noodzakelijke verbouwing voor het zorg-en behandelcentrum Elisabeth in de handen ligt van de kleinzoon van de toenmalige architect, C.H. de Bever. Het blijft dus in de familie!

Foto's van de Klokkenberg (3)

Bij het fotograferen van mensen voel ik me nog steeds wat onzeker en dat is te zien, beetje stijfjes hè...

Communie op de Klokkenberg

27-10-1960

Lieve Ria klein,
laat je hartje altijd zo
prachtig zijn.

Mevr. Smits

En hier is het allemaal mee begonnen.
Ik ben deze foto - één van de weinige die ik nog uit mijn verblijf in de Klokkenberg heb - helaas kwijtgeraakt. Gelukkig bleek mijn vader nog een paar foto's op dvd te hebben gezet. Van mijn communie is nog wel een kaartje met een mooi kruisje bewaard gebleven, waarop bovenstaande regels geschreven zijn. Ik ben allang niet meer "kerks" maar dit koester ik toch. Mevrouw Smits was mijn onderwijzeres in die tijd, zo lees ik op één van de rapporten die er dank zij mijn ouders ook nog zijn.

Chronisch tijdgebrek

Chronisch tijdgebrek en chronisch moe, vanwege het lopen met een zere voet, maar van de week MOET ik van mezelf hier weer iets publiceren. Het fotograferen en alles eromheen slokt mijn (vrije) tijd - tijd waarin ik me niet op mijn werk als schoolmediathecaris hoef te melden - op 't moment voor een groot deel op. Dat komt waarschijnlijk mede omdat ik zo aan dit onderwerp verknocht ben en het me ook emotioneel raakt. Ik voel wel dat ik op de goede weg zit en ik loop dan ook met een soortement euforisch gevoel rond in en om de Klokkenberg, met mijn camera. Helaas werd die stemming deze week een beetje teniet gedaan doordat mijn net één jaar en een maand oude Minolta D7 de geest gaf. Volgens de Technische Dienst van Sony, die Konica Minolta heeft overgenomen, zou het inderdaad weleens aan de CCD kunnen liggen, dat het apparaat het niet meer doet. Minstens twee maanden wachttijd op reparatie mevrouw!

Foto's van de Klokkenberg (2)

Uitwerking opdracht (1)

Ik ga proberen de opdracht voor mezelf samen te vatten.

Het gaat er deze periode om je plaats in het vakgebied te zoeken. Het is een logisch vervolg op de laatste periode uit F2 waarbij de vraag werd gesteld: hoe verhoud ik mij tot het vakgebied en hoe bepaal ik mijn positie daarbinnen? Inhoudelijke verdieping is cruciaal om tot nieuwe inzichten te komen. Wat blijk ik te fotograferen en waarom?
Het onderzoek (tekstueel, inhoudelijk en visueel) dient te leiden tot het antwoord op deze vraag. Hierbij wordt de wijze van benadering/kadrering steeds belangrijker evenals het vertalen naar een eigen beeldtaal en het vinden van je eigen weg, het vermogen om je eigen standpunt te visualiseren.

Waar begin ik mee?
Uit de opdracht distilleer ik het volgende:
1. Aan de hand van eerder gemaakt werk of een sociaal-maatschappelijk facet hiervan volgt verder onderzoek. Wat is de context van waaruit je keuze tot stand is gekomen?
2. Stel jezelf een vraag, positioneer jezelf in de rol van een (mogelijke) opdrachtgever, definieer een communicatief doel.
3. Wat blijk ik te fotograferen en waarom?


Ad 1. de opdracht van kraak en anti-kraak vorig jaar is me beter afgegaan dan ik aanvankelijk verwachtte. Buiten het feit dat ik het nog steeds moeilijk vind om mensen te laten figureren in mijn werk, of ze te portretteren ben ik eigenlijk wel gevallen voor documentaire fotografie. Ook vond ik het heerlijk om in die huizen rond te dwalen en de juiste plekken te vinden.

Over de context van mijn keuze
Aan mijn keuze voor de Klokkenberg liggen verschillende motieven ten grondslag.
Ten eerste speelt de emotionele kant een grote rol. Ik word al jaren als een magneet naar dat gebouw toegetrokken, hoewel ik niet heel vaak ter plaatse ben geweest de afgelopen 40 jaar.

Als kind had ik tuberculose (TBC) en heb ik een kleine drie jaar in de Klokkenberg gelegen, van 1958 t/m 1960. Het vervelende is dat ik er helemaal niets meer van afweet, slechts een handjevol foto’s en de verhalen van mijn vader en reeds overleden moeder getuigen van deze toch zware periode. Wellicht heb ik alles diep in mijn geheugen verstopt en liggen de herinneringen slechts te wachten tot de poort opengaat. Misschien dat ronddwalen in het gebouw me daarbij zal helpen.

Mijn zwager heeft een tijd doorgebracht in het allergiecentrum, mijn vader heeft in de Klokkenberg een Open Hart Operatie (OHO)ondergaan en mijn nichtje is opgenomen geweest in het centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie De Mark.

Ten tweede
Wellicht door mijn vroegere langdurige verblijf in het sanatorium heb ik een zwak voor ziekenhuizen ontwikkeld. Ik word erdoor gefascineerd kom er graag, heb ook een poosje gehad dat ik er zou willen werken.

Ten derde heb ik iets met gebouwen en architectuur en is de Klokkenberg niet alleen een monumentaal pand van ruim 60 jaar oud, maar ook een landelijk begrip. Een pand dat over een poosje voor de zoveelste keer een transformatie zal ondergaan, dit keer tot een modern woonzorgcomplex. Het zou mooi zijn om vóór die tijd nog een gedeelte van het collectieve geheugen van dit markante sanatorium vast te leggen en zo het heden met het verleden te kunnen verbinden.

Foto's van de Klokkenberg (1)

Hier de eerste beelden die ik genomen heb voor mijn project over de Klokkenberg.

Tweede bespreking

In het bouwblad lees ik ook dat de verhuizing vanwege enige vertraging waarschijnlijk pas in het eerste of tweede kwartaal van 2007 zal plaatsvinden. Dat zou betekenen dat ze misschien nog niet met de sloopwerkzaamheden begonnen zijn en ik wellicht toch nog binnen mag fotograferen.

Zaterdag 9 september krijgen we de opdracht op schrift (toch niet zo vrij als we dachten, het moet documentair zijn) en passeren allerlei onderwerpen van klasgenoten de revue. Ook ik maak mijn ideeën kenbaar aan de docenten Bas Wilders en Sander Heezen.

Als ik begin over interieurs, wordt dit toch te visueel gevonden, in die zin dat het niet genoeg is als iets je visueel aanspreekt. Dat is duidelijk. Het is heel belangrijk om van een bepaalde vraagstelling uit te gaan en van een maatschappelijke betrokkenheid. Daar hebben we het inderdaad al eerder over gehad. Ook de terugkoppeling naar vorig werk wordt belangrijk gevonden. Ik vertel dat verlaten gebouwen me aantrekken - de sporen van gebruik die je daar kunt aantreffen, de lichtval, details - maar ook nog in gebruik zijnde gebouwen zoals ziekenhuizen en psychiatrische inrichtingen vind ik boeiend. Mooie beelden gezien van Raymond Depardon
Ik noem de Klokkenberg en mijn gevoelens daarbij en Bas raadt me aan alvast foto’s te gaan nemen van de buitenkant - ook al hoor ik pas na de 18e of ik er inderdaad terechtkan - maar dat was ik sowieso van plan. Het helpt wellicht mee om de belanghebbenden te overtuigen. Mijn keuze is bepaald.

Ik als fotograaf

Na zaterdag 2/9 mondeling de opdracht voor deze eerste periode gehoord te hebben, ben ik in de trein naar huis al aan het nadenken gegaan over een geschikte richting en onderwerp. Het stond voor mij wel vast dat ik niet door zou gaan met zelfportret, althans niet als hoofdonderwerp voor dit blok. Wat zou ik graag fotograferen? Natuurlijk had ik daar al eerder over nagedacht en al mijmerend kwam ik toch weer uit bij het werk van Marrigje de Maar
Interieurs dus, gebruikte interieurs of verlaten gebouwen. Architectuur trekt me ook, net als natuur. Documentaire reportages van mensen in verpleeghuizen of psychiatrische inrichtingen bijv. vormen een heel ander verhaal, maar ook dat lijkt me machtig om te doen. Alleen, daar voel ik me nog niet sterk genoeg voor in de schoenen staan. Mensen hè!

Omdat ik altijd zoveel moeite heb om een keuze te maken, besluit ik dit keer om snel knopen door te hakken. Ik wil interieurs van bewoonde huizen of onbewoonde instellingen fotograferen. Een boek van Wijnanda de Roo heb ik al meegenomen uit de mediatheek en haar foto’s spreken me erg aan.

De rest van de week bestudeer ik fotoboeken en ga op internet op zoek. Ik kom wat sites tegen met zogenaamde Urban Photography
Vooral in België blijken er veel verlaten gebouwen te zijn, vaak alleen met gevaar voor eigen leven te betreden.
Dan denk ik weer aan de Klokkenberg. Ongeveer een jaar geleden heeft MeRy, een oud StJooster, daar foto’s mogen maken van het toen net leegstaande gebouw. Zou dat nu nog mogelijk zijn? Ik heb nl. een emotionele band met dat oude sanatorium, waar ik later nog meer over zal schrijven en word steeds als een magneet naar dat gebouw toegetrokken.
Het monumentale gebouw en het landgoed eromheen blijken in april van dit jaar voor acht miljoen verkocht te zijn aan de Eindhovense zorggroep Vitalis, die er t.z.t. een hypermoderne woonzorggroep gaan realiseren. Tot die tijd wordt het sanatorium verhuurd aan het Bredase zorgcentrum Elisabeth, dat er in het najaar verpleeghuisbewoners in onder gaat brengen.
Ik trek via het Elisa bouwblad aan de bel en verneem na diverse telefoontjes dat ik toch echt voor toestemming om te mogen fotograferen alleen terecht kan bij de heer C. den Bieman, directeur van de huidige Klokkenberg. Mijnheer Bieman is echter niet bereikbaar tot 18 september, dus wat nu?

Enkele vakantiefoto's